Grób powstańców styczniowych w Balzeryszkach

Upamiętnienie litewskie. Pomnik żelbetonowy zwieńczony krzyżem, wzniesiono w  1938 roku. Pod krzyżem – metalowa płyta z napisem.

Spoczywają tu prochy powstańców z 1863 r. (Uwaga: w tym grobie pochowano część z prawie 200 poległych w bitwie pod Madejkami, pozostali spoczęli w Hudyszkach (Gudiškio k.). Obiekt wciągnięty do Rejestru Dóbr Kultury pod nr 10828).

Wydarzenie: Bitwa pod Birżami w dniach 7-9 maja składała się z serii czterech bitew: pod Madejkami, Świrplenami, Hudyszkami i Sznurkiszkami. Początkowo powstańcy odnieśli sukces, pokonując wojska rosyjskie gen. Ganeckiego pod Madejkami i zadając im dotkliwe straty. Jednak następnego dnia pod Świrplenami polski oddział Lutkiewicza i Jasińskiego został rozbity i zmuszony do wycofania się. Również 8 maja załamał się atak polskich kosynierów Bolesława Kołyszki i Pawła Wiwulskiego pod Hudyszkami. Powstańcy przegrali starcie na bagnety – poległo i rannych zostało 200 z nich, rany odniósł też sam Sierakowski, który wyznaczył na swojego następcę Ignacego Laskowskiego. Ostateczna klęska nastąpiła 9 maja kiedy to zebrawszy rozbite oddziały Laskowski zajął pozycję przy folwarku w Sznurkiszkach koło Skrobiszek. Tam został zaatakowany przez Rosjan. Żołnierze Antoniego Mackiewicza przez godzinę utrzymywali swoje pozycje, broniąc taboru z rannymi. W końcu bitwa zakończyła się przegraną i rozproszeniem resztek oddziałów powstańczych. W wyniku bitwy pod Birżami zgrupowanie Sierakowskiego nie zdołało przebić się do Kurlandii, gdzie miało otrzymać drogą morską dostawę broni. Klęska ta spowodowała zanik aktywności powstańczej na Litwie.

Polegli m. in.:  Bukowski, syn właściciela majątku w Kuklach, zginął w maju 1863 r.; Grużewski, † 1863.05.–, syn właściciela majątku w Birżelach; Narcyz Lipski, † 1863.05.–, nauczyciel fizyki i matematyki, zebrał oddział uzbrojonych w broń myśliwską i kosy mężczyzn, udał się do lasu w Karpiach (Karpio miškas), później przyłączył się do Oddziału Z. Sierakowskiego.

Inskrypcja

,,Garbė Karžygiams, kritusiems sukilimo kovose 1863 05 5-7 dėl Lietuvos laisvės” (tłum.: Chwała walecznym bohaterom, poległym w walkach w dn. 5-7. 05. 1863 r.)