Grób żołnierza AK Czesława Grombczewskiego na Pióromoncie

Na zlikwidowanym cmentarzu „Rybaki” na wileńskim Pióromoncie pochowano trzech żołnierzy polskich poległych 13 lipca 1944 roku w bitwie pod Krawczunami i Nowosiółkami. Wśród pochowanych był dowódca I Brygady Wileńskiej AK porucznik Czesław Grombczewski „Jurand”. Po walce pod Krawczunami, w której zginęło 79 żołnierzy AK, trzech polskich żołnierzy zamierzano pochować na cmentarzu Rossa. Jednak Zielony Most był zburzony i nie można było dotrzeć do Rossy. Dlatego też zostali pochowani na starym cmentarzu Pióromont, tuż przy Zielonym Moście. Po wojnie te groby zostały zniszczone i zrównane z ziemią. Na początku lat 90. dr Roman Korab Żebryk, który był dowódcą I Brygady po „Jurandzie”, wskazał miejsce pochówku tych trzech oficerów. Wtedy też ustawiono krzyże i uporządkowano te groby. Podczas przeprowadzonej w listopadzie 1992 roku ekshumacji szczątków nie odnaleziono.

Czesław GROMBCZEWSKI urodził się 9 lipca 1911r. w miejscowości Góra pod Nowym Dworem Mazowieckim^[1]. W 1930 r. ukończył gimnazjum, uzyskał maturę i wstąpił do Szkoły Podchorążych Artylerii w Toruniu. Szkołę ukończył w stopniu podporucznika i otrzymał przydział do służby stałej w 3 pułku artylerii ciężkiej w Wilnie. W roku 1935 awansowany na stopień porucznika. Brał udział w wojnie 1939 r. jako dowódca kompanii. Nie poszedł do niewoli i przedostał się do Wilna w październiku 1939 r. W grudniu 1939 r. został zaprzysiężony i rozpoczął działalność konspiracyjną w jednostkach powstającego Garnizonu miasta Wilna. Jesienią 1941 r. został aresztowany i osadzony w więzieniu w Wilnie na Łukiszkach, skąd w stanie skrajnego wyczerpania fizycznego został wykupiony. Wiosną 1943 roku organizuje w Dzielnicy „B” Garnizonu miasta Wilna, pluton, przygotowując go do wyjścia w pole. 20.01.1944 r. wraz z kilkunastoma żołnierzami wychodzą w pole. Koło wsi Żarnele niedaleko Bujwidz następuje połączenie się z grupą żołnierzy pod dowództwem por. Wilhelma Dittmajera ps. „Wilczur” oraz grupą dowodzoną przez plutonowego Mariana Piątka ps. ”NN”. Dowództwo nad połączonymi grupami obejmuje por. Czesław Grombczewski ps. „Jurand”. Odział Partyzancki przemianowany na Brygadę ciągle przemieszczając się w obrębie około 50 km wokół Wilna, prowadząc walki zaczepne i spotkaniowe zdobywa broń, amunicję i wyposażenie wojskowe dla coraz bardziej rozrastającego się stanu osobowego, który osiągnął w okresie końcowym około 250 żołnierzy. W ramach akcji „Ostra Brama” , Brygada współdziała z wojskami sowieckimi w walkach koło Mejszagoły, za które otrzymuje oficjalne podziękowanie od wysokiej rangi dowódcy sowieckiego. Dnia 13.07.1944 r. Brygada wraz z innymi Brygadami II Zgrupowania, stoczyła kilkugodzinną bitwę z wojskiem niemieckim wycofującym się z Wilna. W czasie tej bitwy ginie dowódca Brygady por. Czesław Grombczewski ps. „Jurand”. Pochowany został na cmentarzu przy ul. Pióromont w Wilnie skąd ekshumowano szczątki na Cmentarz żołnierzy Armii Krajowej na Rossie. Odznaczenia pośmiertnie: Krzyż Orderu Virtuti Militari 5 kl. i Krzyż Walecznych^[2]. W lipcu 1989 r. na podstawie wskazówek świadków na grobach poległych żołnierzy AK postawiono trzy metalowe krzyże, teren ogrodzono (metalowe słupki, łańcuch, bramka). Odtąd wilnianie stale sadzili kwiaty, składali wiązanki, zapalali znicze na grobach poległych bohaterów, zresztą czynili to od lat. W grudniu 1992 roku grupa specjalistów polskich i litewskich pod patronatem ROPWiM przeprowadziła prace ekshumacyjne. Poszukiwano szczątków wymienionych żołnierzy AK. Było to związane z prowadzoną przez ROPWiM rekonstrukcję kwatery akowskiej cmentarza wojskowego na Rossie. Niestety, szczątków nie znaleziono, czego zresztą należało oczekiwać z uwagi na liczne prowadzone w ciągu lat roboty ziemne i zmianę całego terenu. Na Rossie stanęły więc trzy symboliczne nagrobki^[3].

[1] Mail J. Lewandowskiego z dn. 28 09 2016 r.

[2] Bohdanowicz J., 1. Brygada Juranda. Armia Krajowa. Okręg Wileński, Warszawa 2008, s. 8

[3] http://www.magwil.lt/archiwum/archiwum/2006/mww4/kwt-17.htm