Grób żołnierza AK Napoleona Ciukszy pseud. Waligóra w Cypliszkach

Ok. 2 km na północny–wschód od wsi Maguny zlokalizowany samotny grób partyzanta-żołnierza AK Napoleona Ciukszy ps. „Waligóra”, poległego w lesie pod Magunami zimą 1943/1944 r. (wg. relacji p. Edwarda Pisarczyka ps. „Wołodyjowski”, „Waligóra” zginął 20 grudnia 1943 r.). Pochowano go w nieistniejącym dziś przysiółku Cypliszki, na terenie również obecnie nieistniejącego gospodarstwa posła na Sejm RP Jachiewicza, obok dużej topoli. W 2003 r. grób został odnaleziony, a wiosną 2007 r. uporządkowany przez Stefana Siemaszko^[1].

Osoba: Napoleon Ciuksza urodził się w 1913 r. we wsi Bielkiszki, znajdującej się w odległości paru kilometrów od historycznego Zułowa. Był miłośnikiem sadownictwa, z ojcem zasadził sad w gospodarstwie. Odbył zasadniczą służbę w Wojsku Polskim, świadectwem tego jest zachowana fotografia Napoleona Ciukszy w mundurze żołnierza WP. Podczas wojny był prawdopodobnie żołnierzem 5 brygady AK „Łupaszki”. Zginął w kwiecie wieku.

Wydarzenie: Zimą 1944 r. grupa żołnierzy AK miała wykonać wyrok śmierci na gajowym Szablinskasie, gorliwie wysługującym się okupantom, który wydawał Niemcom Polaków związanych z Armią Krajową i walczących w jej szeregach, jak też Żydów. Napoleon Ciuksza „Waligóra” wraz z grupą żołnierzy, wśród których był Władysław Markowicz „Tatoj” udali się zaprzęgiem konnym na saniach, które dał im Bolesław Januszkiewicz, by mogli dojechać do Sapciszek k. Podbrodzia, gdzie mieszkał Szablinskas. Gdy byli już koło jego domu, z okna rzucono granat, wybuch którego ciężko zranił Napoleona Ciukszę. Widocznie kolaborant czuwał obawiając się o swe życie. Według innej, całkiem rozbieżnej relacji, m. in. krewnej „Waligóry”, partyzanci zapukali do drzwi gajowego. Wtedy ze szczeliny okiennej padł strzał, kula trafiła w Napoleona Ciukszę… Współtowarzysze broczącego krwią kolegę ułożyli na saniach i szybko odjechali z miejsca akcji. Nie udało się go uratować, zapewne z powodu utraty krwi, zmarł. Pogrzebany został w polu pod samotną topolą w pobliżu zaścianka Skojstoszyle. Koledzy postawili też krzyż nad świeżą mogiłą^[2].

[1] http://www.podbrodzie.info.pl/foto.php?type=gallery&name=z70bx2bj.jpg

[2] http://www.tygodnik.lt/200723/bliska1.html