Pomnik jeńców wojennych w Macikach

Po włączeniu Ziemi Kłajpedzkiej (Memelland) do III Rzeszy w marcu 1939 r. Maciki stały się jednym z pierwszych miejsc męki i śmierci ofiar wojny. Obóz dostał nazwę Stalag Luft VI. Według miejscowych świadków pierwszymi jeńcami obozu w Macikach byli Polacy, których umieszczono tu jesienią 1939 r.  Już późną jesienią 1940 r. zostali tu przywiezieni więźniowie państw zachodnich (Anglicy, Amerykanie, Francuzi, Belgowie); w stalagu przebywali też Rosjanie. Większość jeńców była lotnikami. Nieco później jeńcy wojenni narodowości polskiej byli przeniesieni do Szyłokarczmy.

Po zajęciu Litwy przez ZSRR obóz w Macikach został odtworzony jako obóz nr 184 dla jeńców niemieckich. W tym charakterze funkcjonował on w latach 1944-1946 (1948). Już w 1946 r. rozpoczęło się zasiedlanie obozu tzw. „wrogami władz radzieckich”, skazanymi na długie lata łagrów. W ten sposób w koncentracyjnym obozie w Macikach powstał oddział GUŁAGU nr 3. W latach 1944-1948 zmarło tu ponad 200 jeńców niemieckich, a w latach 1948-1955 tysiące ofiar reżimu komunistycznego, w tym żołnierze Armii Krajowej. Więźniowie byli zwożeni z więzień na Łukiszkach, z Poniewieża, Szawel, Szyłokarczmy. Długo nikt w obozie się nie zatrzymywał, zmarłych i zamordowanych grzebano tuż za płotem, na obozowym cmentarzu. Dotychczas nie ustalono, ile osób tam spoczywa. Najczęściej chowano po 7-8 osób w jednym dole.

W kilka lat po likwidacji GUŁAGU w Macikach władze radzieckie próbowały zniszczyć miejsce pochówku więźniów. Część terenu podmyła nieopodal płynąca Szysza, część zaorano lub utworzono pastwiska. Sytuacja uległa zmianie po odzyskaniu przez Litwę niepodległości. Na apel wystosowany w 1999 r. szereg ambasad upamiętniło krzyżami miejsca spoczynku swych obywateli. Dotychczas nie uczyniła tego Rosja. Upamiętnienie polskie wystawiono w 2005 r. Inicjatorem jego wystawienia był Związek Polaków na Litwie.

W kwaterze polskiej zlokalizowany 3-metrowy drewniany, rzeźbiony krzyż oraz granitowy pomnik. Na 2 tablicach z polerowanego czarnego granitu są inskrypcje w j. polskim.

Inskrypcja

"Polakom - Patriotom Obrońcom Ojczyzny, którzy w walce z najeźdźcami męczeńską ofiarę z własnego życia złożyli w Macikach w latach 1939-1955. W hołdzie Związek Polaków na Litwie AD 2005" [ten sam tekst w j. litewskim] Na drugiej tablicy: "Dotychczas ustalone nazwiska ofiar" / Stanisław Bujko 1892 – 1952 (rejon solecznicki); / Stanisław Gajdamowicz 1875 – 1951; /Bronisław Ilpiewicz 1890 – 1951; / Karol Januszkiewicz 1883 – 1953 (Nowa Wilejka); / Józef Knutowicz 1895 – 1953 (rejon solecznicki); / Stanisław Kozłowski 1914 – 1949 (Wilno); /Michał Łasewicz ? – 1949 (Troki); / Ludwik Mieczkowski 1882 – 1949; /Stefan Paszkiewicz 1892 – 1951 (Troki); / Wacław (Władysław?) Sinkiewicz 1915 – 1952 (rejon wileński); / Bolesław Ślepikowski 1892 – 1952 (rejon podbrodzki); / Józef Szenkowicz 1889 -1951; Wincenty Tolarkowski 1880 – 1950 (rejon wileński); Stanisław Witkowski 1886 – 1952 (Kiejdany /"Cześć ich pamięci!" Na wąskim poziomym elemencie łączącym obie tablice: "Boga Rodzico, Dziewico! Wolnego ludu krew zanieś przed Boga tron"